INSTYTUT MATEMATYKI I KRYPTOLOGII

Historia IMK

Instytut Matematyki i Kryptologii kontynuuje działalność Katedry Matematyki (1951–1994) oraz Instytutu Matematyki i Badań Operacyjnych (1994–2003), zajmując się nauczaniem matematyki wszystkich studentów Wojskowej Akademii Technicznej i badaniami w zakresie matematyki i jej zastosowań w fizyce i technice.

W 1994 roku, w związku z reorganizacją Wojskowej Akademii Technicznej i zastąpieniem w jej strukturze katedr instytutami, utworzono Instytut Matematyki i Badań Operacyjnych jako jedną z części składowych Wydziału Cybernetyki, przez połączenie Katedry Matematyki (poprzednio w składzie Wydziału Chemii i Fizyki Technicznej) z częścią Katedry Badań Operacyjnych (poprzednio w składzie Wydziału Cybernetyki).

W 2003 roku Zakład Badań Operacyjnych został przeniesiony do Instytutu Systemów Informatycznych, a Instytut otrzymał nazwę Instytutu Matematyki i Kryptologii.

Obecnie pracuje w nim ponad siedemdziesiąt osób, podzielonych na Zakłady: Analizy Matematycznej i Matematyki Stosowanej, Probabilistyki, Algebry i Teorii Liczb, Kryptologii oraz Laboratorium Badawcze Kryptologii i Pracownię Matematyki Stosowanej (wykaz pracowników udostępniony jest osobno).

Instytut Matematyki i Kryptologii kontynuuje działalność Katedry Matematyki (1951–1994) oraz Instytutu Matematyki i Badań Operacyjnych (1994–2003), które zajmowały się nauczaniem matematyki wszystkich studentów Wojskowej Akademii Technicznej i badaniami w zakresie matematyki i jej zastosowań w fizyce i technice.

Wojskowa Akademia Techniczna, a w jej składzie Katedra Matematyki, powstała na mocy ustawy Sejmu z 22 marca 1951 roku, choć w rzeczywistości tworzona była przez Grupę Inicjatywną od początku roku 1950 na podstawie rozkazów ministra obrony narodowej. Jej organizatorem i pierwszym komendantem był gen. bryg. inż. Florian Grabczyński. Organizację katedr ogólno-akademickich oraz opracowanie programów wykładów i innych zajęć powierzono wybitnym profesorom głównie ze środowisk uczelnianych Warszawy i Krakowa. Dzięki ich ofiarnej pracy 1 października 1951 roku rozpoczął się pierwszy rok akademicki w Wojskowej Akademii Technicznej.

Doceniając rolę matematyki w kształceniu inżynierów wojskowych, komendant WAT powierzył organizację Katedry Matematyki Witoldowi Pogorzelskiemu, profesorowi Politechniki Warszawskiej (który został jej szefem), i doktorowi Romanowi Leitnerowi, adiunktowi Uniwersytetu Jagiellońskiego (który został zastępcą szefa). Wśród pracowników Katedry znaleźli się doświadczeni dydaktycy: dr Mieczysław Czyżykowski i dr Tadeusz Wróbel (Trajdos) oraz asystenci: inż. Władysław Hudyka, inż. Adam Piskorek i inż. Wojciech Żakowski, którzy swoją wiedzą i zdolnościami zapewnili wysoki poziom i stałe doskonalenie dydaktyki. W latach 1952–1953 dołączyli do nich inż. Zdzisław Domański, abs. mat. I st. Zdzisław Rojek i abs. mat. I st. Barbara Kiełbasińska.

Szef i jego zastępca uważali matematykę za język fizyki, w szczególności mechaniki klasycznej i mechaniki ośrodków ciągłych, elektrotechniki i elektroniki oraz innych pokrewnych dziedzin – ważnych dla nowoczesnej techniki wojskowej. W połowie lat pięćdziesiątych, oprócz głównego nurtu nauczania oraz jego doskonalenia poprzez przygotowywanie skryptów i podręczników, rozpoczęły się, pod wpływem działalności naukowej szefa Katedry, badania w dziedzinie równań całkowych i równań różniczkowych cząstkowych oraz ich zastosowań w technice. Zapoczątkowali je właśnie Witold Pogorzelski i Roman Leitner.

W 1957 roku prof. Witold Pogorzelski wrócił do Politechniki Warszawskiej, a szefem Katedry został doc. dr Roman Leitner (kierował nią do 1984 roku). W tym okresie proces dydaktyczny rozszerzono na studia zaoczne magisterskie, inżynierskie i uzupełniające oraz studia dla studentów z Węgier, Wietnamu, Libii, Niemieckiej Republiki Demokratycznej i Bułgarii. Prowadzono także kursy przygotowawcze dla kandydatów na studia w uczelniach technicznych. Liczba słuchaczy wzrosła kilkakrotnie. Pisano skrypty i podręczniki, które cieszyły się uznaniem nie tylko w akademii, lecz również wśród studentów innych uczelni. Ta działalność pracowników katedry i obu instytutów stała się trwałą częścią ich pracy.

Od początku istnienia Katedry Matematyki Roman Leitner kierował organizacją procesu kształcenia na wszystkich jego etapach – od proponowania i układania programów nauczania matematyki do przydziału zajęć i zatrudniania pracowników. Stworzył system doskonalenia pracy dydaktycznej polegający na regularnym szkoleniu nauczycieli akademickich Katedry Matematyki poprzez pokazowe wykłady i ćwiczenia, kursy i seminaria metodyczne, po których odbywały się dyskusje na temat form i metod nauczania matematyki, oraz wizytacje zajęć, również kończące się wymianą poglądów na metodykę nauczania tego przedmiotu. Główną ideą tego systemu było wspólne wypracowywanie najlepszych metod nauczania matematyki i kształcenia studentów poprzez dyskusje, a także poprzez rozpowszechnianie dobrych przykładów pracy dydaktycznej i wzajemne naśladowanie.

Szef Katedry Matematyki był dla młodszych kolegów i współpracowników przykładem – bardzo starannie przygotowywał się do zajęć ze studentami i pięknie wykładał. Wypracowane przez niego rozwiązania organizacyjne i wzorce pracy dydaktycznej nadal są stosowane w Instytucie Matematyki i Kryptologii Wydziału Cybernetyki.

W roku 1954 Państwowa Komisja Kwalifikacyjna w wyniku przeprowadzonego postępowania nadała Romanowi Leitnerowi stopień docenta nauk matematycznych (równoważny wówczas ze stopniem doktora habilitowanego). W latach 1958–1959 na podstawie badań w dziedzinie równań całkowych prof. Witold Pogorzelski wypromował doktorów nauk matematycznych – asystentów Adama Piskorka i Wojciecha Żakowskiego. Cztery lata później na podstawie rozpraw z dziedziny równań całkowych Adam Piskorek i Wojciech Żakowski otrzymali stopnie doktorów habilitowanych. W Katedrze były kontynuowane badania naukowe w dziedzinie równań całkowych i równań różniczkowych cząstkowych, co zaowocowało nadaniem stopnia doktora Zdzisławowi Domańskiemu, Janowi Dmochowskiemu, Kazimierzowi Sierpińskiemu, Jerzemu Gawineckiemu, Lucjanowi Kowalskiemu (wszyscy przygotowali dysertacje pod kierunkiem dr hab. Adama Piskorka). Prof. dr hab. Adam Piskorek w latach 1967–1998 pracował na Uniwersytecie Warszawskim, jednocześnie współpracował z Katedrą Matematyki WAT, z którą związany był etatowo w latach 1987–2005. W 1959 roku Katedra Matematyki stała się jednostką organizacyjną utworzonego wówczas Wydziału Chemii i Fizyki Technicznej.

W 1984 roku doc. dr Roman Leitner odszedł na emeryturę, nadal jednak pracował jako wykładowca, był autorem podręczników i dydaktycznych programów komputerowych. Szefem Katedry został dr Kazimierz Sierpiński. Katedra wypełniała przede wszystkim rolę dydaktyczną, ale kontynuowano także badania, głównie w dziedzinie równań różniczkowych cząstkowych teorii sprężystości i termosprężystości.

W 1991 roku ppłk dr Jerzy Gawinecki otrzymał stopień doktora habilitowanego nauk matematycznych na podstawie rozprawy o zagadnieniach granicznych dla równań nieliniowej termosprężystości.

Innowacją dydaktyczną tamtego okresu było Laboratorium Podstaw Obliczeń Numerycznych przy Katedrze Matematyki Wydziału Chemii i Fizyki Technicznej, które rozpoczęło działalność w roku akademickim 1988/1989. Pracownicy Katedry Matematyki, uznali, że część ćwiczeń rachunkowych z matematyki należy zastąpić ćwiczeniami laboratoryjnymi z wykorzystaniem programów uczących, przygotowanych specjalnie do tego celu. W pierwszym roku istnienia laboratorium zespół pracowników Katedry opracował dwanaście takich programów (za ich opracowanie został uhonorowany w 1996 roku Nagrodą Rektora Wojskowej Akademii Technicznej). Eksperyment dydaktyczny z wykorzystaniem w tej formie komputerów do nauczania elementów matematyki wyższej powiódł się i programy te są stale wykorzystywane. Od 1994 roku laboratorium działało pod nazwą Laboratorium Matematyki Stosowanej i było jednostką Instytutu Matematyki i Badań Operacyjnych Wydziału Cybernetyki, a w 2007 roku zostało włączone do Laboratorium Informatyki Wydziału Cybernetyki. Kierownikami byli kolejno: ppłk mgr inż. Stanisław Zoń (1988–1992), mjr mgr inż. Marek Kojdecki (1992–1998) i kpt. mgr inż. Arkadiusz Szymaniec (1998–2007). Laboratorium zaczęło działalność od siedmiu komputerów z procesorami 8088 w latach 1988–1989; teraz składa się z dwu sal z pięćdziesięcioma komputerami w stale modernizowanych konfiguracjach i ze stale odnawianym oprogramowaniem.

W 1992 roku szefem Katedry Matematyki został ppłk dr hab. Jerzy Gawinecki (Kazimierz Sierpiński odszedł na emeryturę). W 1994 roku Katedra została połączona z Katedrą Badań Operacyjnych Wydziału Cybernetyki i powstał Instytut Matematyki i Badań Operacyjnych, który w wyniku kolejnej reorganizacji Wojskowej Akademii Technicznej stał się jednym z trzech instytutów tworzących Wydział Cybernetyki. Szefem Instytutu został Jerzy Gawinecki, zastępcą do spraw dydaktycznych mgr Włodzimierz Nalepa.

Katedra Badań Operacyjnych powstała w roku 1968 (wraz z utworzeniem Wydziału Cybernetyki) z przekształconej Katedry Bojowego Wykorzystania Sprzętu Wojskowego (istniejącej od 1963 roku w składzie Wydziału Elektroradiotechnicznego), która od 1965 roku prowadziła studia o specjalności cybernetyka wojskowa, kierowana przez płk. dr. inż. Piotra Lesisza (w latach 1963–1965), kmdr. prof. dr. hab. inż. Stanisława Piaseckiego (1965–1966) i płk. dr. inż. Mariana Pasternaka (w 1967 roku). Katedrą Badań Operacyjnych kierowali kolejno: kmdr prof. dr hab. inż. Stanisław Piasecki (w latach 1967–1976), płk doc. dr hab. inż. Bohdan Korzan (1976–1989) i płk dr hab. inż. Marian Chudy (1989–1994). Jej pracownikami byli m.in. płk prof. dr hab. inż. Andrzej Ameljańczyk i płk doc. dr inż. Henryk Burlaga. Katedra zajmowała się przede wszystkim opracowywaniem i stosowaniem metod badań operacyjnych (z wykorzystaniem teorii optymalizacji i optymalizacji wielokryterialnej, teorii gier, teorii grafów i sieci, statystyki matematycznej) do badań systemów walki, zaopatrywania i transportu. Rozwinięto metody oceny niezawodności.

W 2012 roku dr Marek Kojdecki uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk technicznych na podstawie prac o matematycznych modelach opisu mikrostruktury krystalicznej.

Instytut Matematyki i Badań Operacyjnych tworzyło pięć zakładów: Kryptologii (kierownik – dr Janusz Szmidt), Analizy Matematycznej (kierownik – kpt. dr Piotr Kacprzyk), Probabilistyki (kierownik dr Lucjan Kowalski), Matematyki Stosowanej (kierownik płk dr inż. Józef Rafa) i Badań Operacyjnych (kierownik mjr dr inż. Ryszard Antkiewicz). Instytut, przede wszystkim z inspiracji nowego szefa, nawiązał kontakty naukowe z ośrodkami naukowymi z zagranicy i utrwalił kontakty z uczelniami krajowymi. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych prowadzone wcześniej w Katedrze Matematyki i kontynuowane badania naukowe rozszerzono o badania w dziedzinie kryptologii. Szef Instytutu doprowadził do uruchomienia specjalności kryptologia na informatyce i zorganizował Laboratorium Badawcze Kryptologii.

W 2003 roku przeprowadzono reorganizację Instytutu. Zakład Badań Operacyjnych został przeniesiony do Instytutu Systemów Informatycznych, a Instytut otrzymał nazwę Instytut Matematyki i Kryptologii. Dyrektorem pozostał płk dr hab. inż. Jerzy Gawinecki (w 2004 roku uzyskał tytuł profesora nauk matematycznych). Prof. dr hab. Jerzy Gawinecki) był dyrektorem Instytutu do 2012 roku, a potem jeszcze w latach 2016-2017; w latach 2012-2016 był dziekanem Wydziału Cybernetyki. W 2015 roku Wydział Cybernetyki rozpoczął kształcenie na nowym kierunku studiów kryptologia i cyberbezpieczeństwo, zaproponowanym przez dziekana. W latach 2012-2016 dyrektorem instytutu był dr Piotr Kacprzyk. Od lipca 2017 roku instytutem kieruje dr hab. Marek Kojdecki, prof. WAT.